goat farming

భారత దేశంలో మేకను పేదవాని ఆవు అంటారు. మెట్ట సేద్యంలో మేకల పెంపకం అతి ప్రముఖమైన ఉపాధి. ఆవు, గేదె వంటి పశువుల పెంపకానికి అనువుగాని మెట్టపల్లాల ప్రాంతాలలో మేకల పెంపకం ఒక్కటే సాధ్యం. సన్నకారు రైతాంగానికి మేకల పెంపకం అతి తక్కువ పెట్టుబడి తో లాభదాయక వృత్తి.

ఎవరు మొదలుపెట్టవచ్చు?

• చిన్న మరియు సన్నకారు రైతులు
• భూమి లేని రైతుకూలీలు
• అందరికీ అందుబాటులో ఉండే పచ్చికబయళ్ళు ఉన్న ప్రదేశాలలో

మొదలు పెట్టేందుకు గల కారణాలు

• ఎక్కువ మొత్తంలో పెట్టుబడి,త్వరగా వచ్చే లాభాలు
• చిన్న,మరియు సాధారణ పాక సరిపోతుంది
• పాకలో ఉంచి పెంచే పద్ధతి లాభదాయకము
• అధికఫలవంతమైన మేకల ఉత్పాదకత
• ఏడాది పొడవునా పని | ఉపాధి వుంటుంది
• పలుచని మాంసం,తక్కువ క్రొవ్వుపదార్ధాలు వుండటంతో,అందరూ ఇష్టపడతారు.
• ఎప్పుడైనా వెంటనే అమ్మి సొమ్ముచేసుకొనవచ్చు.

ఏజాతివి మీకు సరైనవి?

జమునాపరి

• సాధారణంగా కాస్త ఎత్తుగా ఉంటుంది.
• బలమైన,వంపుదిరిగినముక్కు, సుమారు 12 అంగుళాల పొడవుండే ఊగులాడే చెవులు బాగా ఎదిగిన జమునాపరి మేకలకు ఉంటాయి.
• మేకపోతు 65-85 కిలోగ్రాములు, ఆడ మేక 45-60 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి
• ప్రతి ఈతకూ ఒక మేక ఆరు నెలలవయసున్న మేకపిల్ల సుమారు 15 కిలోగ్రాముల బరువుంటుంది.
• రోజుకి 2-2.5 లీటర్ల పాలనిస్తాయి

తెల్లిచెరి

• మేకలు గోధుమ, నలుపు, తెలుపు రంగుల్లో ఉంటాయి
• ప్రతి ఈతకూ 2-3 పిల్లలు
• మగమేక 40-50 కిలోగ్రాములు, ఆడగొర్రె 30 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి

బోయర్

• మాంసం కోసం ఈజాతిని ప్రపంచమంతా పెంచుతున్నారు
• అత్యంతశీఘ్రంగా ఎదుగుతాయి
• మగమేక 110-135 కిలోగ్రాములు, ఆడమేక 90-100 కిలోగ్రాములు, తూగుతాయి
• మేకపిల్లలు 90 రోజుల్లో 20-30 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి

పెంపకం కోసం మేకల ఎంపిక

ఆడమేక

• ప్రతి ఈతకు 2-3 పిల్లలు కలగాలి
• 6 - 9 నెలలకు ఎదకు వచ్చి ఉండాలి

మేకపోతు
ఎత్తుగా,విశాలమైన ఎదురురొమ్ముతో నాజూకయిన శరీరం తొమ్మిది నుంచి పన్నెండు నెలల్లో తోడుకోసం తయారవుతాయి ఆరునెలల వయసున్న పిల్లలను శరీరం బరువు చూసి ఎంపికచేసుకోవాలి. ప్రతి ఈతకు 2-3 పిల్లల నిచ్చే తల్లిమేక నుంచి ఎంపికచేసుకోవాలి.

మేకల పెంపకం

భారత దేశంలో మేకను పేదవాని ఆవు అంటారు. మెట్ట సేద్యంలో మేకల పెంపకం అతిప్రముఖమైన ఉపాధి. ఆవు, గేదె వంటి పశువుల పెంపకానికి అనువుగాని మెట్టపల్లాల ప్రాంతాలలో మేకల పెంపకం ఒక్కటే సాధ్యం. సన్నకారు రైతాంగానికి మేకల పెంపకం అతి తక్కువ పెట్టుబడి తో లాభదాయక వృత్తి.

ఎవరు మొదలుపెట్టవచ్చు?

• చిన్న మరియు సన్నకారు రైతులు
• భూమి లేని రైతుకూలీలు
• అందరికీ అందుబాటులో ఉండే పచ్చికబయళ్ళు ఉన్న ప్రదేశాలలో

మొదలు పెట్టేందుకు గల కారణాలు

• ఎక్కువ మొత్తంలో పెట్టుబడి,త్వరగా వచ్చే లాభాలు
• చిన్న,మరియు సాధారణ పాక సరిపోతుంది
• పాకలో ఉంచి పెంచే పద్ధతి లాభదాయకము
• అధికఫలవంతమైన మేకల ఉత్పాదకత
• ఏడాది పొడవునా పని | ఉపాధి వుంటుంది
• పలుచని మాంసం,తక్కువ క్రొవ్వుపదార్ధాలు వుండటంతో,అందరూ ఇష్టపడతారు.
• ఎప్పుడైనా వెంటనే అమ్మి సొమ్ముచేసుకొనవచ్చు.

ఏజాతివి మీకు సరైనవి?

జమునాపరి

• సాధారణంగా కాస్త ఎత్తుగా ఉంటుంది.
• బలమైన,వంపుదిరిగినముక్కు, సుమారు 12 అంగుళాల పొడవుండే ఊగులాడే చెవులు బాగా ఎదిగిన జమునాపరి మేకలకు ఉంటాయి.
• మేకపోతు 65-85 కిలోగ్రాములు, ఆడ మేక 45-60 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి
• ప్రతి ఈతకూ ఒక మేక ఆరు నెలలవయసున్న మేకపిల్ల సుమారు 15 కిలోగ్రాముల బరువుంటుంది.
• రోజుకి 2-2.5 లీటర్ల పాలనిస్తాయి

తెల్లిచెరి

• మేకలు గోధుమ, నలుపు, తెలుపు రంగుల్లో ఉంటాయి
• ప్రతి ఈతకూ 2-3 పిల్లలు
• మగమేక 40-50 కిలోగ్రాములు, ఆడగొర్రె 30 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి

బోయర్

• మాంసం కోసం ఈజాతిని ప్రపంచమంతా పెంచుతున్నారు
• అత్యంతశీఘ్రంగా ఎదుగుతాయి
• మగమేక 110-135 కిలోగ్రాములు, ఆడమేక 90-100 కిలోగ్రాములు, తూగుతాయి
• మేకపిల్లలు 90 రోజుల్లో 20-30 కిలోగ్రాములు తూగుతాయి

పెంపకం కోసం మేకల ఎంపిక

ఆడమేక

• ప్రతి ఈతకు 2-3 పిల్లలు కలగాలి
• 6 - 9 నెలలకు ఎదకు వచ్చి ఉండాలి

మేకపోతు

ఎత్తుగా,విశాలమైన ఎదురురొమ్ముతో నాజూకయిన శరీరం తొమ్మిది నుంచి పన్నెండు నెలల్లో తోడుకోసం తయారవుతాయి ఆరునెలల వయసున్న పిల్లలను శరీరం బరువు చూసి ఎంపికచేసుకోవాలి. ప్రతి ఈతకు 2-3 పిల్లల నిచ్చే తల్లిమేక నుంచి ఎంపికచేసుకోవాలి.

ఆహారపు నిర్వహణ

• పచ్చికబయళ్లలో మేతతోపాటుగా శ్రద్ధగా పెట్టే దాణావల్ల ముమ్మరమైన ఎదుగుదల మాంసకృత్తులు సమ్మృద్ధిగా లభించే తుమ్మ,కస్సవె,లెకుయర్ని లాంటి ఆకుపచ్చటి దాణావల్ల ఆహారరూపములో నత్రజని బాగా లభిస్తుంది.
• రైతులు పొలం గట్లవెంబడి అగతి,సుబాబుల్,గ్లారిసిదియ చెట్లను పెంచి ఆకుపచ్చటి దాణాగా వాడవచ్చు.
• ఒక్క ఎకరం చేలో పండించే చెట్లు,ఇతరదాణా మొక్కలు 15-30 మేకలకు ఆహారంగా సరిపోతాయి

మిశ్రమదాణాన్ని ఇలా తయారు చెయ్యవచ్చు

దినుసులు	పిల్లల దాణా	ఎదుగుదలకు దాణా	పాలిస్తున్న మేకకు దాణా	సూడిమేకకు దాణా
మొక్కజొన్న	37	15	52	35
కాయధాన్యాలు	15	37	---	---
తెలకచెక్క	25	10	8	20
గోధుమ తవుడు	20	35	37	42
ఖనిజమిశ్రమం	2.5	2	2	2
ఉప్పు	0.5	1	1	1
మొత్తం	100	100	100	100

పిల్లలకు మొదటి పది వారాలు 50- 100 గ్రాముల ద్రావణాన్ని ఇవ్వాలి. ఎదుగుతున్న వాటికి 100 -150 ద్రావణాన్ని ప్రతిరోజూ 3-10 నెలలపాటు ఇవ్వాలి. సూడి మేకలకు రోజూ 200 గ్రాముల ద్రావణాలను ఇవ్వాలి. ఒక కిలోగ్రాము పాలిస్తున్న మేకలకు 300 గ్రాముల ద్రావణాన్ని ఇవ్వాలి. మేకలపాకల్లో ఖనిజాలదిమ్మలను మంచిరాగితో ( 950-1250 పిపియం) ఏర్పాటు చెయ్యాలి.

సంతతివృద్ధి నిర్వహణ

లాభదాయకమైన సంతతివృద్ధికి రెండేళ్ళకు మూడు ఈతలుండాలి శీఘ్రంగా ఎదిగే, భారీ పరిమాణములోని మేకలను సంతతివృద్ధికి వాడుకోవాలి. ఏడాది ఈడున్న ఆడమేకలను సంతతివృద్ధికి వాడాలి.
గర్భందాల్చాక ఆడమేక మూడు నెలలలోగా ఈనాలి. అలాగయితేనే రెండేళ్ళకు మూడుసార్లు ఈనుతాయి
మేకలు రమారమి ప్రతి 18 నుండి 21 రోజుల కొకసారి ఎదకొస్తాయి ఇది 24-72 గంటలపాటు ఉంటుంది
ఎదకొచ్చిన మేకలు ఎక్కువగా అరుస్తుంటాయి, కొన్ని బాధతోకూడిన కూతలు పెడుతుంటాయి. తోకను ఒక వైపు నుంచి మరొక వైపుకు ఆపకుండా ఊపుతూ ఉండటం ఎదకొచ్చిన వాటి లక్షణాలలొ మరొకటి. అదనంగా యోని రంధ్రం వాచినట్టు, ఎర్రగా కనిపిస్తుంది, మరియు యోనిస్రావాల వల్ల, తోకచుట్టూ తడిగా, మురిగ్గా కనిపిస్తుంది. దాణామీద యావ తగ్గి తరచూ మూత్రవిసర్జన చేస్తుంటాయి. ఎదకొచ్చిన ఆడమేక మరొక ఆడమేక, మగమేకలాగా మీద ఎక్కటమో, లేదా మరొక ఆడమేక ను తనమీద ఎక్కనివ్వటమో చేస్తుంటాయి.

• ఎదకొచ్చిన 12-18 గంటలలో ఆడమేకను జతకట్టించవచ్చు.
• కొన్ని ఆడమేకలలో ఎద లక్షణాలు 2-3 రోజులపాటు కొనసాగుతాయు, కాబట్టి వాటిని ఆ మరుసటి రోజు జతకట్టించవచ్చు.
• గర్భధారణ సమయం రమారమి 145-150 రోజులు కానీ ఒకవారము అటూ ఇటూ కావడము సహజం,కాబట్టి తగు జాగ్రత్తలు తీసుకోవటం ఉత్తమం.

పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలన

చూలుకు ముందు ఆడమేకల పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలనం చెయ్యాలి పిల్లలకు ఒకనెల వయసులో పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలనం చెయ్యాలి. పురుగుల జీవితచక్రం మూడువారాలు కావున,రెండో నెలప్పుడు పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలన చేయించటం శ్రేయస్కరం.
ఈనేందుకు 2-3వారాల ముందు పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలన చేయించాలి. గర్భస్రావం జరక్కుండా ఉండేందుకు చూలుతొలినాళ్ళలో(రెండు మాసాలలోపు)ని ఆడమేకలకు పొట్టలోని పురుగుల నిర్మూలన చేయించరాదు.

వ్యాధి నిరోధక టీకాలు వేయించటం

పిల్లలకు ఎనిమిదివారాల వయసులో, మరలా పన్నెండువారాలకు ఎంటెరోటాక్సేమియా మరియు టెట్నస్ వ్యాధినిరోధకటీకాలు వేయించాలి.
ఆడమేకలకు చూలుకు 4-6 వారాల ముందు,ఈనిన తర్వాత 4-6 వారాలకు ఎంటెరోటాక్సేమియా మరియు టెట్నస్ వ్యాధినిరోధకటీకాలు వేయించాలి.
మేకపొతులకు ఏడాదికి ఒకసారి ఎంటెరోటాక్సేమియా మరియు టెట్నస్ వ్యాధినిరోధకటీకాలు వేయించాలి.

మేకలకు ఆవాసాలు

1. డీప్ లిట్టర్ పద్ధతి

• ఒక చిన్న మేకలమందకు ఎదురెదురుగా గాలిప్రసారం జరిగేలా ఉండే ఒక చిన్నపాక సరిపోతుంది.
• లిట్టర్ఎత్తు కనీసం ఆరు సెంటీమీటర్లు ఉండాలి.
• రంపపుపొట్టు,వరి ఊక,వేరుశెనగతొక్కల తోలిట్టర్ ఉండవచ్చు.
• పశువులపాకలోని ఘాటువాసనను పోగొట్టేందుకు తరచూ..... ముడిసరకును త్రిప్పుతుండాలి
• లిట్టర్ ముడిసరకును రెండు వారాలకొకసారి మారుస్తుండాలి.
• ఒక్కొక మేకకు 15చదరపు అడుగుల స్థలం కావాలి.
• బయటనుంచి పరాన్నజీవులతోవ్యాధులు సంక్రమించకుండా తగుశ్రద్ధతీసుకోవాలి
• ఎదిగిన ఒక్కొక్క మేక ఏడాదికి ఒక టన్ను ఎరువును ఉత్పత్తిచేస్తుంది.

2. ఎత్తైన అరుగు విధానము

• నేలమట్టానికి3-4 అడుగుల ఎత్తున చెక్కపలకను గాని,తీగఉట్టిని ఉంచాలి.
• ఈ పద్ధతివల్లబాహ్యపరాన్నజీవులతాకిడి తక్కువగా ఉంటుంది.

పెంపకం పద్ధతులు

1. అర్ధ సాంద్ర పద్ధతి

• పచ్చిక బయళ్ళు తక్కువగా ఉన్నచోట, మేకలకు మేతతర్వాత, ముమ్మరంగా ఆకుపచ్చదాణా, ద్రావణాలనివ్వాలి

2. సాంద్ర పద్ధతి

• పాకలోని మేకలకుఆకుపచ్చదాణా,ద్రావణాలనివ్వాలి
• బయళ్ళలో తిప్పకూడదు
• పాక డీప్ లిట్టర్ పద్ధతిలో గాని,ఎత్తైన అరుగు పద్ధతిలో గాని ఉండొచ్చు

మేకలభీమా

• నాలుగవ నెల వయసు నుంచి సాధారణ భీమా కంపీనీలచే మేకలను భీమా చేయించవచ్చు.
• వ్యాధులతోగానీ, ప్రమాదవశాత్తు గాని చనిపోతే భీమా సొమ్మును కోరవచ్చు.

భారతదేశములో మేకల పెంపకకేంద్రాలు

• నాడుర్ మేకల పెంపకకేంద్రం
• శివాజీ పార్క్ మేకల పెంపకకేంద్రం

ఆధారము: పోర్టల్ విషయ రచన సభ్యులు

మేకల పెంపకంలో సమగ్ర యాజమాన్య పద్ధతులు

వ్యవసాయంలో పెట్టుబడులు పెరిగిపోయి, సేద్యం చేయలేని పరిస్థితులు తలెత్తాయి. ఒక వేళ సాగు చేసినా పెట్టిన పెట్టుబడి వస్తుందో రాదోనన్న భయం రైతులను వెంటాడుతోంది.పైగా జిల్లాలో అతివృష్టి, అనావృష్టి సమస్య ైరె తులను నిత్యం వేధిస్తోంది.ఈ నేపథ్యంలో రైతులు జీవాల పెంపకంపై దృష్టిసారిస్తే ఆర్థికంగా నష్టపోకుండా ఉండవచ్చని, ముఖ్యంగా మేకల పెంపకం మంచి ఆదాయాన్నిస్తుందని పశుసంవర్థక శాఖ జాయింట్ డెరైక్టర్ డాక్టర్ ఎన్ రజనీకుమారి పేర్కొన్నారు. మేకల పెంపకంలో సమగ్ర యాజమాన్య పద్ధతుల గురించి ఆమె వివరించారు.

మేకలను ఇలా మేపుకోవచ్చు

మేకలు స్వల్ప ఆహారం ఎక్కువసార్లు తీసుకుంటాయి.త్వరగా వృద్ధి చెందాలంటే వాటికి సరిపడా మేతను అందించాలి.రోజుకు 8-10 గంటల వరకు మేకలను మేపాల్సి ఉంటుంది.మేకలు ఉంచే ప్రాంతం చుట్టూ ఖాళీ స్థలంలో గ్రాసాన్ని పెంచాలి.ఇవి ఎక్కువగా ఆకులు, అలములు, పండ్లు, తొక్కలు, కూరగాయల ఆకులను తింటాయి.అవిశ, రావి, తుమ్మ, అల్లనేరేడు, సీమచింత, వేప, సుబాబుల్ మొదలైనవి నాటుకుని వాటి నుంచి ఆకులను కోసి మేపుతుండాలి.వీటితోపాటు కాయ జాతిలో ఏకవార్షిక రకాలైన జొన్న, కాయజాతి పశుగ్రాసాలైన లూసర్స్ మొదలైనవి పెంచాలి.పచ్చి మేత వేసేటప్పుడు మూడు కిలోల ఇతర పశుగ్రాసాలను ఇవ్వాలి.

పిల్లల పోషణ ఇలా...

మేక పిల్లల పోషణలో కొన్ని జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలి.ఇవి పుట్టిన వెంటనే ముక్కు రంధ్రాలు, నోటిపై పొరలను తీసివేయాలి.బొడ్డుకు టింకర్ అయోడిన్ పూయాలి.పిల్లలను ఉంచిన ప్రదేశంలో 10 శాతం ఫినాయిల్ చల్లాలి.ఈనిన వెంటనే పొదుగును శుభ్రంగా కడిగి, తర్వాత పిల్లలకు పాలు తాగించాలి.ముర్రుపాలు బాగా తాగిస్తే రోగనిరోధక శక్తి పెరుగుతుంది.రోజుకు మూడు నుంచి నాలుగుసార్లు పాలు తాగించాలి.మొదటిసారి ముర్రుపాలను పుట్టిన ఆరుగంటల వ్యవధిలో తాగించాలి.

రెండు నెలల వయసు వచ్చే వరకు తల్లిపాలు తాగించాలి.తర్వాత తల్లి నుంచి వేరు చేసి దాణా, పచ్చిమేత, లేత ఆకులు అందుబాటులో ఉంచాలి.రెండు వారాల సమయంలో 10 గ్రాముల దాణా ఇవ్వాలి.పిల్లల షెడ్ లేదా పాక శుభ్రంగా ఉంచాలి.అలా చేయకపోతే పిల్లలు నేలను నాకి అనారోగ్యానికి గురవుతాయి.షెడ్లు లేదా పాకల్లో ఉప్పు లవణ మిశ్రమ ఇటుకలు ఏర్పాటు చేయాలి.ముందు జాగ్రత్తగా రోగాలు రాకుండా టీకాలు వేయించాలి.మొక్కజొన్న, వేరుశనగ చెక్క, గోధుమ పొట్టు, బియ్యం, నూక, జొన్నలు, లవణ మిశ్రమం ఉండేలా చేయాలి.

విత్తన మేకపోతుల పెంపకం

విత్తన మేకపోతులను ప్రత్యేకంగా పెంచాలి.వసతి కల్పించాలి.ఒక్కోదానికి 300 గ్రాముల మిశ్రమ దాణా ఇవ్వాలి.మేకలను దాటడానికి ఉపయోగించే రోజుల్లో దాణా రోజుకు 500 గ్రాములు ఇవ్వాలి.రోజూ శుభ్రమైన తాగునీరు అందుబాటులో ఉంచాలి. పోతులు, పెద్ద మేకలకు ఇచ్చే దాణా మిశ్రమంలో 20 శాతం మొక్కజొన్నలు, 50 శాతం వేరుశనగ పిండి, 20 శాతం గోధుమ పొట్టు, 20 శాతం తవుడు, 18 శాతం బియ్యం నూకలు, జొన్నలు, సజ్జలు, రెండు శాతం లవణ మిశ్రమం, ఒక భాగం ఉప్పు ఉండాలి. స్థానికంగా దొరికే ముడి సరుకులను ఉపయోగించి కావాల్సిన పోషక విలువలు ఉండేలా దాణా మిశ్రమం తయారు చేసుకోవచ్చు.

సకాలంలో టీకాలు వేయించాలి

పరిసరాలను పరిశుభ్రంగా ఉంచుకోవడంతో పాటు మేత, నీరు ఉండే ప్రాంతాల్లో మేపాలి.ఈ పరిస్థితుల్ల తినే గడ్డి, ఇతర ఆకులతో పాటు ఏలిక పాములు, బద్దె పురుగులు వాటి శరీరంలో చేరి పోషకాల్ని పీల్చి పిప్పి చేస్తాయి.దీంతో మేకలు అనారోగ్యానికి గురై మరణించే ప్రమాదం ఉంది.సకాలంలో టీకాలు వేయించాలి.మూడు నెలలు దాటిన తర్వాత పిల్లలకు నట్టల నివారణ మందు తాగించాలి.ఇంకా పేలు, పిరుదులు, గోమార్లు మొదలైనవి శరరీంలో రక్తాన్ని పీల్చుతాయి.వీటి నివారణకు పశువైద్యాధికారిని సంప్రదించి వారు సూచించిన మందులను వాడాలి.మందులను శరీరానికి పిచికారీ చేసినప్పటి నుంచి ఆరిపోయే వరకు మూతులకు చిక్కంలాగా ఉట్టి లాంటి తాడు కట్టాలి.అలా చేయకపోతే మందును నాలుకతో నాకే ప్రమాదం ఉంది.

బ్రాయిలర్ కోళ్ళ పెంపకం

కోడి మాంసం పరిశ్రమలో బ్రాయిలర్ కోళ్ళ్కు ప్ర్త్యేకమైన స్ధానముంది. బ్రాయిలర్లను వుత్పత్తి చేసే రైతులు పెద్ద పెద్ద ప్రైవేటు కంపెనీలకు కాంట్రాక్టు పద్ధతి మీద సరఫరా చేస్తూ ఉంటారు. అందుచేత కోళ్ళ రైతులకు మార్కెటింగ్ సమస్య కాబోదు. బ్రాయిలర్ అంటే ఎనిమిది వారాల చిన్న కోడిపిల్ల/అరకోడి. లేత మాంసం మెత్తగా ఉండి ఒకటిన్నర-రెండు కి.గ్రా. బరువు ఉంటుంది.

శ్రేష్టమైన పెంపక విధానం:

కోళ్ళఫారం ఉష్ణోగ్రత: మొదటి వారంలో 95 డిగ్రీల ఫారన్ హీట్ ఉంటే బాగుంటుంది.తరువాత వారానికి 5 డిగ్రీ ఫా. చొప్పున తగ్గుతూ, ఆరు వారాల వయస్సు వచ్చేసరికి 70 డిగ్రీల ఫా.దగ్గర ఉంచాలి.

గాలి: మంచి గాలి తగిలేటట్టు చూడాలి. ఎప్పటికప్పుడు కోడి రెట్టల్ని(అమ్మోనియా) తొలగిస్తూ ఉండాలి. లేకపోతే కోళ్ళు ఉక్కిరిబిక్కిరికి లోనవుతూ ఉంటాయి.
వెలుతురు: ప్రతి 200 చ. అ నేలకు ఒక 60 వాట్ల బల్బు అమర్చాలి.
ముక్కు కత్తిరించడం: కోడికి ఒకరోజప్పుడే ముక్కును కత్తిరించాలి.

కోడికి కావలసిన ప్రదేశం : ఒక కోడికి ఒక చ. అడుగు

బ్రాయిలర్ ఆరోగ్య రక్షణ:

• రోగాలు లేని కోడిపిల్లలతోనే ప్రారంభించాలి.
• మారెక్ వ్యాధి సోకకుండా హేచరీలోనే టీకా వేయించాలి.
• 4 నుంచి 5 రోజులప్పుడు ఆర్.డి.వి.ఎఫ్.ఐ మందు వేయాలి.
• కోక్సిడి యూసిస్ రాకుండ మేతలోనే మందులు కలపాలి.
• అప్లోటాక్సిన్ బారినపడకుండా మేతను కాపాడాలి.
• కోళ్ళ పెంటను తీసి వేసి నేలను 3 అంగుళాల లోతు ఉండేలాగ నీటితో కప్పాలి.

మార్కెటింగ్:

• కోడిపిల్లను 6-8 వారాల వయస్సులో అమ్మవచ్చు.
• కోడిపిల్లలను పట్టుకోవడానికి ప్రయత్నించినప్పుడు దె బ్బలు తగలకుండా మేత, నీరు తొలగించాలి.
• వాతావరణం బాగాలేనప్పుడు, కోడిపిల్లల్ని రవాణా చేసేప్పుడు జాగ్రత్తలు పాటించాలి.

ప్రవేటు కంపెనీలు

• సుగుణ(కోయంబత్తూరు),
• వెంకటేశ్వర హేచరీస్ లిమిటెడ్ (వి.హెచ్.ఎల్-పూణె),
• పయనీర్,
• బ్రోమార్క్
• మెదలగు ప్రవేటు కంపెనీలు కోళ్ళ రైతులతో కాంట్రాక్టు పద్ధతిలో పనిచేస్తున్నాయి.

ఈ క్రింది వివరాల కోసం దగ్గరలోని వెటర్నరీ క్లీనిక్స్ లేదా అగ్రికల్చర్/వెటర్నరీ సైన్స్ వారిని సంప్రదించండి.

• మంచి జాతి కోళ్ళ రకాలు
• కోళ్ళ షెడ్ ల తయారి
• కోళ్ళ మేత
• ఆరోగ్యమైన కోళ్ళ ఉత్పత్తి
• 
  

bird flu

మన భారత దేశంలో బర్డ్‌ఫ్లూ

బర్డ్ ఫ్లూ గురించి

మనుష్యుల్లాగే పక్షులకూ  ఫ్లూ వస్తుంది. దీన్నే ఏవియన్ ఫ్లూ, ఏవియన్ ఇన్ఫ్లుఎంజా అనీ అంటారు.  ఐ5కే1అనే వైరస్ పక్షులకు, కోళ్లకూ బాతులకూ కూడా సోకుతుంది. పక్షులకు సోకే సాధారణ వైరస్లు కేవలం ఇతర పక్షులకు మాత్రమే సోకుతాయి. ఐతే, ఈ బర్డ్ఫ్లూ మాత్రం పక్షులనుంచి మనుష్యులకు సోకే ప్రమాదం ఉంది. అలాటి ఒక మనిషికిఐ5కే1వైరస్ సోకిన కేసు 1997లో తొలిసారిగా హాంగ్కాంగ్లో బైట పడింది. ఆ తర్వాత ఈ వైరస్ ఆసియా, ఆఫ్రికా, యూరప్ దేశాలలోని పక్షులకి నెమ్మదిగా వ్యాపించింది. ఆసియాలో 2003లో ఐ5కే1 వైరస్ సోకినప్పటినుంచి, దీని వల్ల ఇప్పటిదాకా 234 మంది మరణించారని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ తెలిపింది.

ప్రాణాంతకమైన ఈ వైరస్ ఇండియాలో మొన్న జనవరి 2008 ప్రాంతంలో సోకింది. ఫలితంగా, మనుష్యులకు సోకుతుందన్న భయంతో దాదాపు 3.9 మిలియన్ల కోళ్లనూ, బాతులనూ అంతం చేయాల్సి వచ్చిందని ఆహార వ్యవసాయ సంస్థ  ఒక ప్రకటనలో వెల్లడి చేసింది. దానివల్ల ఫిబ్రవరి 2, 2008 తర్వాత ఎలాటి సంఘటన జరగలేదని అన్నారు.

ఈ బర్డ్ఫ్లూ తీవ్రంగా ఉన్నపుడు ఆ పక్షులతో బాగా దగ్గరగా సంచరించడంవల్ల మనుష్యులూ అనారోగ్యం పాలౌతారు. ఆ వ్యాధి సోకిన కోళ్లనూ, బాతులనూ సరైన రీతిలో ఉడికించకుండా తినడంవల్ల కూడా ఆ వ్యాధి మనుష్యులకు సోకే ప్రమాదం ఉంది. ఈ వ్యాధి ప్రాణాంతకమైంది. దీనికి ఇప్పటిదాకా ఎలాటి వ్యాక్సినూ లేదు.

కోళ్ళ జాతులు

సెంట్రల్ ఏవియన్ రీసెర్చి ఇనిస్టిట్యూట్, ఇజత్ నగర్ నుండి రూపొందించబడిన జాతులు:

దేశవాళీ రకాలు పెరటి పెంపకానికి

కారీ నిర్ బీక్ ( అసీల్ క్రాస్)

• అసీల్ అంటే ‘స్వచ్ఛత’ అని అర్థం. ఈ జాతి కోళ్ళు బాగా బలంగా,ఠీవితో తట్టుకునే శక్తి ఎక్కువగా, దెబ్బలాడే గుణం కలిగి ఉంటాయి.
• ఈ జాతి కోళ్ళకు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రం పుట్టినిల్లు.
• ఈ కోళ్ళ చాలా పెద్దవిగా, అందంగా ఉంటాయి.
• పుంజులు 3-4 కిలోల వరకు బరువు ఉండి, పెట్టలు 2-3 కిలోల ఉంటాయి.
• గ్రుడ్లు పెట్టే వయస్సు 196 రోజులు
• సంవత్సరములో గ్రుడ్లు ఉత్పత్తి -92
• 7. 40 వారాల వయస్సులో గ్రుడ్ల బరువు 50గ్రా.

కారీ శ్వామా (కడకనాథ్ క్రాస్)

• ప్రాంతీయంగా ‘కలమాశి’ అంటారు, అంటే దీని అర్ధం నల్లని మాంసం కలది – మధ్యప్రదేశ్ లోని జాబ్యూ మరియు ధర్ జిల్లాలు, రాజస్ధాన్ మరియు గుజరాతీ సరిహద్దు ప్రాంతాలలో సుమారు 800 చ. మైళ్ళ విస్తీర్ణంలో వ్యాపించి వుంటాయి.
• వీటిని ఎక్కువగా కొండ జాతులు, ఆదివాసి ప్రజలు,గ్రామీణ ప్రాంతాలలో పెంచుతారు. దీనిని పవిత్ర మైన జాతిగా గుర్తించి, దీపావళి పండుగలో దేవునికి నైవేధ్యంగా పెడతారు.
• రోజుల కోడి పిల్ల నీలం రంగు నుంచి నలుపు వరకు ఉండి, వీపు మీద ముదురు రంగు గీతలు ఉంటాయి. ఈ జాతి మాంసం నల్లగా ఉన్నా, దీనికి చాలా ఔషధ విలువలతోపాటు.సెక్సు సామర్ధ్యాన్ని పెంచుతుందని నమ్ముతారు
• ఆదివాసీ దీని రక్తాన్ని చాలా దీర్ఘ కాల జబ్బులకు ఉపయోగిస్తారు.
• గ్రుడ్లు, మాంసం లో ప్రొటీన్లు (25.47%) మరియు ఇనుము ఎక్కువగా ఉంటుంది.
• 20 వారాల వయస్సులో 920గ్రాముల బరువు ఉంటుంది.
• గ్రుడ్లు పెట్టే వయస్సు – 180 రోజులు.
• సంవత్సరనికి  గ్రుడ్ల ఉత్పత్తి – 105
• 40 వారాల వయస్సుకి గ్రుడ్ల బరువు 49 గ్రా
• గ్రుడ్లు పెట్టే సామర్ధ్యం - 55%.

హితకారీ (నేకడ్ నెక్ క్రాస్)

• ఈ జాతి  పెద్దగా  ఉండి పొడవైన ఈకలు లేని మెడ ఉంటుంది.
• మగ కోడిలో పరిపక్వ దశకు వచ్చే సరికి మెడ భాగం ఎర్రగా మారుతుంది.
• కేరళ లోని త్రివేండ్రం దీనికి పుట్టినిల్లు.
• 20 వారాలు వయస్సులో దాని బరువు 1005 గ్రా
• గ్రుడ్లు పెట్టే వయస్సు 201 రోజులు.
• గ్రుడ్ల ఉత్పత్తి సంఖ్య 99 సంవత్సరానికి
• 40 వారాలు వయస్సులో గ్రుడ్లు బరువు 54 గ్రా
• గ్రుడ్లు పెట్టే సామర్ధ్యం - 66%

ఉపకారి (ఫ్రిజెల్ క్రాస్)

• దేశవాళీ కోడిలాగా ఉండి, ఉష్ణ ప్రాంతాలకు, బాగా అలవాటు పడి, రోగనిరోధక శక్తి బాగా ఉండి, మంచి పెరుగుదల, ఉత్పత్తి సామర్ధ్యం కలిగి ఉంటుంది.
• పెరటిలో పెంచేందుకు బాగా అనువైనది.
• ఉపకారి కోళ్ళ వివిధ వాతావరణ పరిస్ధితులకు అనువైన రకాలు
• కడకనాధ్ x డెహలామ్ రెడ్
• అసిల్ x డెహలామ్ రెడ్
• నేకడ్ నెక్ x డెహలామ్ రెడ్
• ఫ్రిజిల్ x డెహలామ్ రెడ్
• గ్రుడ్లు పెట్టేందుకు వయస్సు – 170-180 రోజులు.
• వార్షిక గ్రుడ్ల ఉత్పత్తి – 165-180 గ్రుడ్లు
• గ్రుడ్ల బరువు – 52-55గ్రా
• బ్రౌను రంగు గ్రుడ్లు
• గ్రుడ్లు నాణ్యత బాగుంటుంది.
• బతకగల సామర్ధ్యం 95%

పశువుల ఆరోగ్య సంరక్షణే భాగ్యము

పశుపోషణలో వాటి ఆరోగ్య సంరక్షణ చాలా ముఖ్యం. "ఆరోగ్యమే మహాభాగ్యము" అనే సూక్తి మనకే కాదు పశువులకు కూడా వర్తిస్తుంది. అవి ఆరోగ్యంగా ఉంటేనే వాటి వాళ్ళ మనకు భాగ్యము కలుగుతుంది. పశువుల ఆరోగ్య విషయంలో అశ్రద్ధ చేస్తే వాటి ఉత్పత్తి తగ్గి, వ్యవసాయ పనులు కుంటు పడటం వల్ల మనకు ఎంతో నష్టం.
పశువులు ఆరోగ్యంగా వుండాలంటే

1. పశువుల శాలలు, వాటి పరిసరాలు శుభ్రంగా వుండాలి.
2. పుష్టికరమైన మేపు మేపాలి.
3. పరిశుభ్రమైన నీరు ఎల్లప్పుడు అందుబాటులో వుండాలి.
4. గోమార్లు, పిడుదులు, దోమలు నిర్మూలించాలి.

పశువుల ఆరోగ్య స్థితి పరిశీలన

ప్రతి రోజు ఉదయం, సాయంత్రం, పాలు పితికేటప్పుడు మేత మేసేటప్పుడు, పశువుల పాకలో వాటి ప్రవర్తనను పరిశీలించాలి. వాటి ఆరోగ్య పరిస్థితి ఎప్పటికప్పుడు గమనించి, వ్యాధులున్నట్లైతే ముందుగానే పసిగట్టి తగిన చర్యలు తీసుకోవడం ముఖ్యం.

ఆరోగ్యమైన పశువు లక్షణాలు

1. తోక, చెవులు ఆడిస్తూ చురుకుగా వుంటుంది.
2. మేత మేసి నెమరు వేస్తుంది, ముట్టె చెమ్మగా వుంటుంది.
3. పాల ఉత్పత్తిలో మార్పు వుండదు.
4. ఉష్ణోగ్రత ఆవులో 38.3^oC నుండి 38.8^oC, గేదెలో 37.8^oC నుండి 39.3^oC
5. పేడ ఆకు పచ్చరంగులో వుండి అంత పలుచగాను లేదా మరి గట్టిగా వుండదు.
6. మూత్రము వరిగడ్డి రంగులో వుంటుంది.

జబ్బు పశువు లక్షణాలు

• మందలోకలవక మందకొడిగా వుంటుంది.
• మేత నెమరు వేయదు.
• జ్వరం వుంటుంది.
• చర్మం మొద్దుబారి వెంట్రుకలు పైకి లేస్తాయి.
• కళ్ళ నుండి పుసి, నీరు కారుతుంది. చెవులు క్రిందికి జారి అలసిపోయినట్టుగా కనబడుతుంది.
• సాధారణంగా పాడి పశువు, పాలు పితికే ముందు దాని శరీరము, పొదుగును కడిగేటప్పుడు, మూత్ర విసర్జన చేసి సేపడానికి సిద్ధపడుతుంది. అలా కాకుండా, వెనుక కాళ్ళు జాడించి పొడుగు ముత్తగానే భయంతో ఆందోళన పడ్డట్లైతే కొద్ది సేపు దాన్ని వదిలివేయాలి. తర్వాత కూడా అలాగే ప్రవర్తిస్తే దానికి పొదుగు వాపు అని గుర్తించాలి.
• పాలు పితికేటప్పుడు దాణా తినకుండా నిలబడితే దాని జ్వరము పరిశీలించాలి లేదా అజీర్తిగా అనుమానించాలి.
• పశువు పేడ పెంటికలుగా వుంటే దానికి మలబద్ధకంగా గుర్తించాలి. మరీ పలుచగా వుంటే దానిని విరేచాలుగా గుర్తించాలి.
• ఆరోగ్యమైన పశువు వేసిన పేడకడి మధ్యలో గుంత ఏర్పడి గుండ్రంగా వుంటుంది. పేడకడిలో అక్కడక్కడ గుంతలున్నట్లయితే దాని కడుపు పులిసి అజీర్తికి దారి తీస్తుందని గమనించాలి.
• పేడలో జీర్ణము గాని మేత ముక్కలు కన్పిస్తే జీర్ణశక్తి లోపంగా గుర్తించాలి. పేడమీద చీము గాని,
• తెల్లసొన గాని కన్పించినట్లయితే జీర్ణకోశ వ్యాధులున్నట్లు గమనించాలి.
• పశువులో జబ్బు లక్షణాలు కన్పించిన వెంటనే డాక్టరును సంప్రదించి తగిన చికిత్స చేయించాలి.

పశువుల అంటువ్యాధులు

సూక్ష్మజీవులు ప్రవేశించడంవల్ల వ్యాధి కలిగి గాలి ద్వారా, నీటి ద్వారా,

మలమూత్రాల ద్వారా యితరత్రా ఒక పశువు నుండి యింకొక పశువుకు

సోకేవి అంటువ్యాధులు. కారణాలను బట్టి యివి మూడు రకాలు.

1.సూక్ష్మాతి సూక్ష్మజీవులు (వైరస్) వల్ల కలిగే వ్యాధులు i) గాలికుంటు ii) పెద్దరోగము

iii) మశూచి మొదలగునవి.

2.సూక్ష్మజీవులు (బాక్టీరియా) వల్ల కలిగే వ్యాధులు i) గురక రోగము లేదా గొంతువాపు

ii) జబ్బు వాపు, iii) దొమ్మ

3.పరాన్న జీవుల వల్ల కలిగే వ్యాధులు i) నర్రా ii) థైలీరియా iii) జలగవ్యాధి

iv) నట్టలు, గోమారీలు, పిడుదులు యితర క్రిమికీటకాల బెడద.

ముఖ్యమైన అంటువ్యాధులు

గొంతువాపు

• జ్వరంతో కళ్ళు ఎర్రబడి నీరు కారును
• ఆయాసంతో శ్వాస పీల్చడం వల్ల గుర్రుమని శబ్దం
• దవడల మధ్య మెడ క్రింద వాపు
• శ్వాస మరీ కష్టమై నాలుక బయటికి తీస్తుంది
• వ్యాధి అతి తీవ్రంగా వున్నప్పుడు జ్వరం ఎక్కువై, శ్వాస కష్టమై హఠాత్తుగా పశువు చనిపోవచ్చు.
  మొదట్లో చికిత్స చేస్తే బ్రతికే అవకాశముంది.

జబ్బవాపు

• బలిష్టంగా వుండి వయస్సు మీద పశువులకు వ్యాధి వస్తుంది.
• జ్వరంతో కళ్ళు ఎర్రబడతాయి.
• జబ్బ, తుంటి కండరాలలో వాపు
• పశువు కుంటుతూ కూలబఢిపోతుంది.
• వ్యాధి ముదిరితే 1-2 రోజులలో పశువు చనిపోతుంది.
• ప్రారంభదశలోనే చికిత్స చేస్తే బ్రతుకుతుంది.

పెద్ద రోగము

• జ్వరతీవ్రత 104-107^o ఫారన్ హీటు
• కళ్ళు ఎర్రబడి నీరు కారడం
• నోటి నుండి దుర్వాసన
• చిగుళ్ళ మీద నాలుక మీద పొక్కులు
• జిగురు, రక్తంతో కూడిన విరేచనాలు
• గొట్టం చిమ్మినట్లుగా పారుకొని నీరసించి చనిపోతుంది.

మొదట్లోఆంటిబయాటిక్మందులతో చికిత్స చేస్తే కొంతవరకు ఫలితం.

గాలికుంటు వ్యాధి

• జ్వరతీవ్రత 104-105^oఫారన్ హీటు
• నోటిలో పొక్కులు, చొంగ 
  కారుతుంది. మేత మేయదు.
• గిత్తల మధ్య పొక్కులు ఏర్పడి కుంటుతుంది.
• సంకర జాతి పశువులలో వ్యాధి తీవ్రత ఎక్కువ.

అపాయం అంతగా లేకపోయినా ఆర్ధికంగా నష్టదాయకం. 
ఆంటిబయాటిక్ మందులతో చికిత్స, పుండ్లకుమలాం రాయాలి.

అంటు వ్యాధుల వ్యాప్తిని అరికట్టడానికి చర్యలు

ప్రతిరోజు తనిఖీ చేసి వ్యాధి సోకిన పశువులను వేరు చేయాలి. అంటువ్యాధి సోకిన సమాచారం వెంటనే డాక్టరుకు తెలియజేయాలి

వ్యాధి పశువు యొక్క పాత్రలు, గొలుసులు క్రిమి సంహారక ద్రావకంతో కడగాలి

పశువుల శాలలు శుభ్రం చేసి క్రిమి సంహారక ద్రావకంతో కడగాలి

పశువుల శాలలను పరిశుభ్రంగా ఉంచాలి

వ్యాధి పశువు తినగా మిగిలిన గడ్డి గాదం తీసి కాల్చి వేయాలి

వ్యాధితో చనిపోయిన పశు కళేబరాన్ని గోతిలో సున్నము చల్లి పూడ్చాలి

అంటురోగ నిరోధక టీకాల కార్యక్రమము

అంటువ్యాధులు సోకిన తర్వాత చికిత్స వల్ల అంతగా ప్రయోజనం వుండదు. అవి కోలుకున్నా వాటి ఉత్పాదన శక్తి తగ్గిపోతుంది. వ్యాధులు వచ్చిన తర్వాత బాధపడడం కన్నా, ముందుగానే సరియైన సమయంలో రోగ నిరోధక టీకాలు వేయించాలి.

చికిత్స కన్నా నివారణ మేలు

పశువులలో అంటు వ్యాధుల నిరోధక టీకాల కార్యక్రమము

వ్యాధి పేరు	మొట్టమొదట చేయించవలసిన వయస్సు	ఆతర్వాత టీకాలు వేయడం	చేయించవలసినసమయం
1. గాలికుంటు	రెండునెలల వయస్సులో	సం.రానికిరెండు సార్లు	మార్చి -ఏప్రిల్ ఆగస్టు -సెప్టెంబరు
2. పెద్ద రోగము	6వ నెల వయస్సు	ప్రతి సం.రానికిఒక సారి	జనవరి -ఫిబ్రవరి
3. గొంతు వాపు	5వ నెల	ప్రతి సం.రానికిఒక సారి	మే - జూన్
4. జబ్బ వాపు	7వ నెల	ప్రతి సం.రానికిఒక సారి	మే - జూన్
5. దొమ్మ రోగము	6వ నెల	ప్రతి సం.రానికిఒక సారి	ఆగస్టు -సెప్టెంబరు
6. ఈసుడురోగము	4-6 నెలలో	జీవితంలోఒకేసారి	ఎప్పుడైనా
7. థైలేరియాసిస్	నాలుగునెలల తర్వాత	ప్రతి సం.రానికిఒక సారి	ఎప్పుడైనా

పాడి పరిశ్రమ నిర్వహణకు చేయూత

గ్రామీణ ప్రాంతాలలోని పేదవారి ఆర్ధిక పరిస్థితి పాడి పశువుల పోషణ ద్వారా అభివృద్ధి పరచాలన్నధ్యేయంతో, పాడి పశువుల పోషణకు, ప్రభుత్వంతోపాటు, గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థలు, బ్యాంకులు, హరిజన గిరిజనాభివృద్ధి సంస్థలు, పాల ఉత్పత్తి దారుల సహకార సంఘాలు అనేక పధకాలను అమలు చేస్తున్నాయి.

సబ్సిడీపై పాడి పశువుల యూనిట్ల పంపిణీ

గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థ, వెనుకబడిన కులాలు మరియు హరిజనాభివృద్ధి సంస్థల ద్వారా గ్రామాలలోని బలహీన వర్గాల వారికి, పేద రైతులకు సబ్సిడీపై పాడి పశువుల యూనిట్ల పంపిణీ చేస్తున్నారు. సంకర జాతి ఆవులను గాని రోజుకు 6 లీటర్ల పాలు యిచ్చే ఒక జత గేదెలను గాని ప్రతి లబ్ది దారుకు యివ్వడం జరుగుతుంది. ఒక గేదెల యూనిట్ ధర రూ. 14000 . యిందులో 25 శాతం సబ్సిడీ సన్నకారు చిన్నతరహా రైతులకు 33.3 శాతం సబ్సిడీ రైతు కూలీలకు మరియు హరిజనులకు 50 శాతం సబ్సిడీ యివ్వబడుచున్నది.

దూడల పెంపకానికి ప్రోత్సాహం

సంకరజాతి దూడల, గ్రేడెడ్ ముర్రా జాతి గేదె దూడల పోషణను ప్రోత్సహించడానికి ఈ సంస్థల ద్వారా దూడల కొరకు ప్రత్యేక దాణా సరఫరా చేయడం జరుగుచున్నది. ఈ దాణా మేపడం వల్ల దూడలు త్వరగా పెరిగి మంచి పాడి పశువులుగా వృద్ధి చెందుతాయి.

సంకరజాతి పెయ్య దూడల మేపు ఖర్చు కోసం అంటే 4 నెలల నుంచి అది ఈనే వరకు సుమారు 19-20 క్వింటాళ్ళ దాణా కావాలి. యిందుకొరకు 2400 రూపాయల ఖర్చవుతుంది. అదే గేదె దూడ మేపు కోసం 6 వ మాసం నుండి ఈనే వరకు రూ. 2100 ఖర్చవుతుంది.

యిందులో సన్నకారు చిన్న తరహా రైతుల కొరకు 50 శాతం, వ్యవసాయ కూలీలకు 66.3 శాతం సబ్సిడీ యివ్వడం జరుగుతుంది. స్వంత దూడలు వున్న వారికే సబ్సిడీని దాణా రూపంలో యివ్వడం జరుగుతుంది.

బ్యాంకుల ద్వారా రుణ సౌకర్యం

పాడి పశువుల కొనుగోలుకు కావలసిన మొత్తంలో సబ్సిడీ పోగా మిగిలిన మొత్తాన్ని బ్యాంకుల ద్వారా రుణ సౌకర్యం కల్పించబడుతుంది. గ్రామీణాభివృద్ధి మరియు యితర సంస్థల నుంచి సబ్సిడీ బాగం బ్యాంకుకు చేరగానే, కొనుగోలుకు కావలసిన మొత్తాన్ని బ్యాంకులు అందజేస్తాయి. తీసుకున్న అప్పును 5 సంవత్సరాల కాలంలో నెలసరి వాయిదాలలో చెల్లించవలసి వుంటుంది.

పశు సంవర్ధక శాఖ ద్వారా సాంకేతిక వనరులు సమకూర్చడం

పాడి పశువుల ఆరోగ్య సంరక్షణతో పాటు వాటి ఉత్పత్తి శక్తిని పెంచడానికి అనేక కార్యక్రమాలు అమలు చేయడం జరుగుతుంది. పశువుల చికిత్స, టీకా మందుల సరఫరా, నట్టల నివారణ, గొడ్డు మోతు పశువుల చికిత్స శిబిరాల ఏర్పాటు పశుగ్రాసాభివృద్ధి, విత్తనాల సరఫరా, కృత్రిమ గర్భోత్పత్తి, శిక్షణ వంటి సదుపాయాలూ పశు సంవర్ధక శాఖచే కల్పించబడుచున్నవి. ఈ సదుపాయాలు, పాల ఉత్పత్తి సహకార సంఘాల ద్వారా, ఆయా సంఘాల సభ్యులకు మాత్రమే కల్పించడం జరుగుచున్నది.

పశువులకు భీమా సౌకర్యము

పశువులు వ్యాధుల వల్ల గాని, ప్రమాదాల వల్ల గాని చనిపోయినట్లైతే వాటి స్థానే పశువులను కొనడానికి రైతులకు పశువుల భీమా పథకము ఉపయోగపడుతుంది. భీమా పథకము 2-10 సంవత్సరాలలోపు పాడి ఆవులకు, 3-12 సంవత్సరాలలోపు పాడి గేదెలకు, ఆబోతులకు, మరియు పని ఎద్దులకు వర్తిస్తుంది. ఈ పథకము పశువుల ఉత్పత్తి యోగ్యమైన జీవిత కాలము వరకు వర్తిస్తుంది.

సన్నకారు రైతులకు, చిన్న తరహా రైతులు, రైతు కూలీలు యితర బడుగు వర్గాల సంక్షేమ పథకాల క్రింద లబ్ధిదారులకు పశువుల భీమా సౌకర్యాలు కల్పించబడుచున్నవి. వీరికి, ప్రత్యేక ప్రీమియం రేటు 2.25 శాతం మాత్రమే. జాతీయ పాడి అభివృద్ధి సంస్థ మార్గదర్శకంలో నిర్వహిస్తున్న డైరీ ఫారాల పశువులకు కూడా ప్రీమియం రేటు 2.85 శాతం మాత్రమే. యితర రైతుల పశువులకు ప్రీమియం రేటు 4 శాతం వసూలు చేయబడును.

భీమా చెల్లింపు : పశువుల భీమా బహుళ జనాధరణ పొందిన దృష్ట్యా చెల్లింపు ఆలస్యం లేకుండా సకాలంలో లబ్దిదారులు చెల్లింపులు పొందడానికి చెల్లింపు విధానాన్ని సరళతరంగా రూపొందించడం జరిగినది. అన్ని కంపెనీలకు ఒకేమాదిరి చెల్లింపు పత్రము రూపొందించడం జరిగింది. పశువు మరణ సమాచారం రైతు ఋణము పొందిన బ్యాంకుకుగాని, ఇన్సూరెన్స్ కంపెనీకిగాని, గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థవారికి గాని, 30 రోజుల లోపల మరణ ధృవీకరణ పత్రము క్లెయిము పత్రముతో జతపరచి తెలియపరచాలి.
పశువు మరణాన్ని ధృవీకరిస్తూ ధృవీకరణ పత్రము ఈ క్రింద పేర్కొన్న వారి నుండి పొందవచ్చు.

1 . గ్రామ సర్పంచు, 2 . గ్రామ సహకార సంఘం అధ్యక్షులు, 3 . పాల సేకరణ కేంద్రం అధికారి, 4 . స్థానిక పశు వైద్య అధికారి, 5 . కోపరేటివ్ సెంట్రల్ బ్యాంకు సూపర్వైజర్ లేదా ఇన్ స్పెక్టర్ లేదా, 6 . గ్రామీణాభివృద్ధి సంస్థ చేత అధికారం పొందిన వ్యక్తి, 7 . స్థానిక పశువైద్య అధికారి.

ఉద్దేశ్య పూర్వకముగా చంపినపుడు, భీమా అమలులోకి రాక ముందే పశువు వ్యాధి గ్రస్తమైనపుడు పశువు ఆరోగ్యం విషయంలో అశ్రద్ధ చేసినపుడు భీమా సౌకర్యం వర్తించదు.

చూడి పశువు పోషణలోజాగ్రత్తలు

• గర్భధారణ చేయించిన 90 రోజుల తర్వాత చూడి నిర్ధారణ పరీక్షలు చేయించాలి.
• ఆవులో చూడికాలం 9 మాసాలు గేదెలలో 10 మాసాలు.
• చూడి పశువు చివరి రెండు మాసాల ముందు వట్టి పోనివ్వాలి. ఈ సమయంలో రోజుకు అదనంగా ఒక కిలో దాణా ఇస్తే, పాడికాలంలో 400 లీటర్లు ఎక్కువ పాల దిగుబడి పొందవచ్చు.
• చూడి పశువులను ఎక్కువ దూరం నడిపించడం కాని, పరిగెత్తించడం కాని, బెదిరించడం కాని చేయకూడదు, పోట్లాడనివ్వకూడదు.

ఈనేటప్పుడు తీసుకోవలసినజాగ్రత్తలు

• ఈనే లక్షణాలు కన్పించిన వెంటనే పశువును పరిశుభ్రమైన షెడ్డులో వరిగడ్డి పరచి ఉంచాలి. 2 గంటల లోపల పశువు ఈనుతుంది. ఆలస్యమైతే డాక్టరును సంప్రదించాలి.
• ఈనిన వెంటనే పశువుకు ఒక బక్కెట్టు గోరు వెచ్చని నీరు త్రాగించాలి. ఆ తర్వాత తవుడు, గోధుమ లేదా సజ్జ బరపటము బెల్లం, ఉప్పు, అల్లం, లవణ మిశ్రమము కలిపిన మిశ్రమాన్ని తినిపించాలి.
• సాధారణంగా ఈనిన తర్వాత 12 గంటల లోపల మాయ వేయాలి. 24 గంటలలోపల కూడా మాయ పడకపోతే డాక్టరును సంప్రదించాలి. మాయను పశువులు తినకుండా జాగ్రత్తపడాలి.
• ఈనిన తర్వాత రెండవ ఎదలో పశువును తిరిగి చూడి కట్టించాలి.

చూడి పశువు పోషణలోపాటించ వలసిన విషయాలు
గర్భధారణ చేయించిన 60 - 90 రోజుల లోపల చూడి నిర్ధారణ పరీక్షలు చేయించాలి.	పాల జ్వరం రాకుండా ఈనడానికి వారం రోజుల ముందు కాల్షియం ఇంజెక్షన్సు ఇప్పించాలి.
పొదుగు వ్యాధి రాకుండా, ఈనడానికి15 రోజుల ముందు పొదుగులో ఆంటిబయోటిక్ మందులు ఎక్కించాలి	ఈనడానికి ముందు పశువును వేరు చేసి పరిశుభ్రమైన పాకలో ఈనడానికి ఏర్పాటు చేయాలి.
చివరి రెండు మాసాలలోపాలు పితకడం మాని వేసి,రోజుకు అదనంగా ఒక కిలో దాణా పెట్టాలి.	3వ నెల నుండి 6వ నెల లోపల చూడి పశువుకు నట్టల మందులు తాగించాలి.

స్వచ్ఛమైన పాల ఉత్పత్తికి సూచనలు

పాలు అనారోగ్య పద్ధతులలో, కలుషిత వాతావరణంలో పిండడం వల్ల పాలు చెడిపోవడమే కాకుండా అంటువ్యాధులు సోకే ప్రమాదం వుంది. కావున పాల ఉత్పత్తి దారులు స్వచ్ఛమైన పాల ఉత్పత్తి కొరకు ఈ సూచనలు పాటించాలి.

పశుశాలల పరిశుభ్రత

• పశువుల పాకలు, కురవకుండ, లోపల ఎత్తు పల్లాలు లేకుండా శుభ్రం చేయడానికి వీలుగా వుండాలి. పాక గోడలు, మల ముత్రాల కాల్వను తరుచుగా శుభ్రం చేస్తుండాలి. పాలు పితికే ముందు పశువుల శాలలను శుభ్రం చేసి నీళ్ళు చల్లాలి.

పశువుల పరిశుభ్రత

• పాడి పశువుల ఆరోగ్య పరిస్థితి క్రమంగా తనిఖీ చేసుకోవాలి. రోజు తప్పని సరిగా పశువును పరిశీలించాలి. ఆరోగ్యమైన పశువును పిండిన తర్వాతనే వ్యాధి పశువును పితకాలి..
• పాలు పితకడానికి 15 నిముషాల ముందు పశువు డొక్కలు, వెనక భాగము పొదుగు కడగాలి. పొదుగును కడిగిన తర్వాత తెల్లని గుడ్డతో తుడవాలి.
• డొక్కల యందు పొదుగు దగ్గర వున్న వెంట్రుకలు ఎప్పటికప్పుడు కత్తిరించాలి.

పాలు పితికే మనుష్యులు, పాత్రల పరిశుభ్రత :

• పాలు పితికే మనిషి ఆరోగ్యంగా వుండాలి. అంటు వ్యాధులు గల వారు పాలు పితకకూడదు. చేతులకు కురుపులు, పుండ్లు, గజ్జి వున్నవారు పాలు పితకరాదు.
• పాలు పితికే ముందు చేతులను శుభ్రంగా కడిగి తుడుచుకోవాలి. తడి చేతులతో పాలు పితక కూడదు. చేతివేళ్ళ గోళ్ళు పెరగకుండ కత్తిరించుకోవాలి.
• పాలు పితికే మనిషికి ఓపిక, శ్రద్ధ చాలా అవసరము,
• సాధ్యమైనంతవరకు త్వరగా పితికే సామర్ధ్యం వుండాలి. పాలు పితికేటప్పుడు పశువులు బెదరకుండ చూడాలి.
• పాల పాత్రలు పరిశుభ్రంగా వుండాలి. మొదట పాత్రలను చల్లని నీటితో శుభ్రం చేసిన తర్వాత సోడా కలిపినా వేడి నీటిలో శుభ్రం చేసి ఆ తర్వాత మళ్ళీ నీటిలో కడగాలి.
• చనుకట్లు పిడికిలి నిండుగా పట్టుకొని పితకాలి. బొటన వేలితో చనుకట్లను నొక్కి పితిక కూడదు. దీని వల్ల చనుకట్లు దెబ్బ తినే ప్రమాదం వుంది.
• పాలు పితికే ముందు మొదటి రెండు చారలు నల్లని గుడ్డ మీద పితకాలి అందులో కుదపలు గాని రక్తపు జీరలు గాని వుంటే పొదుగు వ్యాధిగా గుర్తించాలి.
• పాలు పితికిన తర్వాత పరిశుభ్రమైన గుడ్డతో వడపోసి చల్లని ప్రదేశంలో నిల్వ ఉంచాలి. పాలపాత్ర చుట్టూ తడి గుడ్డ కప్పాలి.

పరిశుభ్రమైన పాల ఉత్పత్తికి పాటించవలసిన చర్యలు

పాలు పితికే ముందు ప్రతిరోజు పాకలను పాడి పశువు శరీరాన్ని శుభ్రంగా కడగాలి

పితికే ముందు పొదుగును శుభ్రంగా కడగాలి

పాలు పితికే పాత్రలు పరిశుభ్రంగా వుండాలి

మొదటి రెండు మూడు చారలు యిలా నల్లని గుడ్డ మీద పిండి చూడాలి. రక్తపు జీరలు గాని కుదపలు గాని వుంటే పోడగు వ్యాధిగా గుర్తించాలి

పితికే ముందు పొదుగును తప్పని సరిగా కడిగిన తర్వాత పొడిగుడ్డతో తుడవాలి

చన్నులను పిడికిలి నిండుగా పట్టుకొని పిండాలి. బొటన వ్రేళ్ళతో నొక్కి పితక కూడదు

పాల నాణ్యత పరీక్ష

పాలు మన ఆహారంలో అతి ముఖ్యమైన అంశము కావడం వల్ల, నాణ్యత విషయంలో ప్రజారోగ్య శాఖ వారు కొన్ని నిర్దిష్ట ప్రమాణాలను ప్రజారోగ్య చట్టంలో పొందుపరిచారు.దీని ప్రకారం గేదె పాలలో కనీసం 5 శాతం వెన్న, 9 శాతం ఎస్. ఎన్. ఎఫ్, ఆవు పాలలో కనీసం 3.5 శాతం వెన్న,8.5 శాతం ఎస్. ఎన్. ఎఫ్ ఉండాలి.

ఇంతకన్నా తక్కువగా ఉంటే అవి నాణ్యత లేని పాలుగా నిర్ణయించి జరిమానా విధించడం జరుగుతుంది.పాలనాణ్యతను పరీక్షించడానికి పాలసేకరణ కేంద్రాలలో ఈ క్రింది పరీక్షలు నిర్వహింపబడును.

రంగు, రుచి, వాసనల పరీక్ష

• రంగు :పాలు కలుషితము కావడం వల్లనే పాల రంగుమారుతుంది. అసాధారణమైన రంగు ఉన్నట్లయితే ఆ పాలు తిరస్కరింపబడును.
• రుచి:పాలు మామూలు రుచి ఉన్నట్లయితే అలాంటిపాలను సేకరించవచ్చు. పాలు పుల్లగాను చేదుగాను ఉన్నట్లయితేఆ పాలుతిరస్కరింపబడును.
• వాసన:మూతను తీసి పాల వాసనను చూడడంజరుగుతుంది. ఎలాంటి చెడు వాసనగాని, అసాధారణమైన వాసనగాని ఉన్నట్లయితేఆ పాలు తిరస్కరింపబడును.

పాలలో వెన్న పరీక్ష

ఉత్పత్తిదారులనుండి పాలుసేకరించేటప్పుడు నిర్వహించే పరీక్షలలో యిది ముఖ్యమైనది. వెన్నశాతాన్నితెలుసుకోవడానికి గర్భర్ పద్ధతిని ఉపయోగిస్తారు.క్రొత్తగా మిల్క్ టెస్టర్అనే పరికరాన్నివాడుతున్నారు. పాల ఉత్పత్తిదారులు ఈ పద్ధతులుతెలుసుకోవాలి.

ఎస్. ఎన్. ఎఫ్.అనగా పాలలోవెన్న పోగా మిగిలిన ఘన పదార్ధమునుపరీక్షించడానికి లాక్టోమీటరు అనే పరికరాన్ని వాడతారు.పాలనాణ్యతను, ధరను నిర్ణయించడానికి వెన్న శాతముతోబాటు ఎస్. ఎన్. ఎఫ్.శాతాన్ని కూడా పరిగణలోకి తీసుకుంటారు.

వెన్నశాతం మరియు ఎస్. ఎన్. ఎఫ్. హెచ్చు తగ్గులకు కారణాలు

• పాడి పశువు జాతిని బట్టివెన్న శాతం, ఎస్. ఎన్. ఎఫ్. మారతాయి.
• పశువు వయస్సు పెరిగినకొద్దీవెన్న శాతం, ఎస్. ఎన్. ఎఫ్. లలో తగ్గుదల ఉంటుంది.
• పశువునుబెదిరించినప్పుడు, భయాందోళనతోఉన్నప్పుడు,అనారోగ్యస్థితిలోవెన్నశాతంతగ్గుతుంది.
• ఈనిన 15 రోజులనుండి 9 నెలల వరకు, తర్వాతపశువుఆరోగ్యస్థాయిపెరిగినప్పుడు, వ్యాయామముతర్వాత వెన్నశాతం పెరుగుతుంది.

ఉత్పత్తిదారులకు సరియైన ధర రావాలంటే

• పాలలో నీరు ఏమాత్రం కలపకూడదు.
• దళారీలకు, కొలతలోమోస౦చేసేవారికి, పాలుసరఫరాచేసినష్టపొయకూడదు.
• వెన్నశాతంచూసి ధరచెల్లించేపాలసేకరణకేంద్రాలలో పాలుపోయాలి.